Zakrzepica żył głębokich to poważne zagrożenie

Zakrzepica żył głębokich to proces zakrzepowy w żyłach głębokich, zwłaszcza kończyn dolnych (pod powięzią głęboką). Rocznie zakrzepica żył głębokich występuje u 5 osób na 10.000, jej częstość wzrasta z wiekiem. Przyczyną powstawania zakrzepów może być zwolnienie przepływu krwi, zaburzenie jej krzepnięcia i/lub uszkodzenie ściany naczynia żylnego.

Zakrzepica żył głębokich głównie związana jest z długotrwałym unieruchomieniem, zwłaszcza w warunkach szpitalnych. Unieruchomienie często związane jest z ciążą, operacjami, urazami czy chorobami przewlekłymi takimi jak np. niewydolność serca. Zaburzenia krzepnięcia mogą być wrodzone, lub pojawić się w przebiegu chorób nowotworowych, ciężkich zakażeń czy jako skutek uboczny leczenia (np. antykoncepcja) i innych.

Zakrzepica żył głębokich często jest bezobjawowa (2/3 przypadków), a uzależnione jest to od lokalizacji zakrzepu i stopnia zawężania nim żyły. Bezobjawowa zakrzepica żył głębokich najczęściej dotyczy żył podudzia (tzw. dystalna). Z kolei zakrzepica żył głębokich uda i biodra (tzw. proksymalna) – zwykle jest objawowa i związana z większym ryzykiem zatorowości. Zakrzepica żył głębokich kończyny górnej zdarza się rzadziej.

Zakrzepica żył głębokich objawia się w ostrym okresie bólem, zwykle nasilającym się w czasie chodzenia, tkliwością kończyny, zwiększonym jej uciepleniem i obrzękiem. Może być widoczne poszerzenie żył powierzchownych, czasami występuje podwyższenie temperatury ciała. Jeśli zakrzepica żył głębokich jest masywna i obejmuje wszystkie żyły kończyny, skóra może być blada lub sina.

Zakrzepica żył głębokich o niewielkim nasileniu może ustąpić samoistnie. Zakrzepica żył głębokich może nawracać. W przypadku utrzymującej się niedrożności żył lub niszczenia ich zastawek może rozwinąć się nawet u co trzeciego chorego tzw. zespół pozakrzepowy (niewydolność żylna). Zakrzepica żył głębokich, zwłaszcza proksymalna i masywna może być w 30-50% przyczyną zatorowości płucnej, która stanowi zagrożenie dla życia. Jeśli istnieją nieprawidłowe połączenia dużego i małego krwiobiegu na poziomie serca lub dużych naczyń skrzeplina może przedostać się do aorty i spowodować zator np. mózgu, a w konsekwencji udar. Masywna zakrzepica żył głębokich z bolesnym obrzękiem sinicznym kończyny związana jest z 50% ryzykiem amputacji i 25% ryzykiem zgonu.

Rozpoznanie opiera się na dolegliwościach i objawach oraz na potwierdzeniu obecności zakrzepów w badaniu USG Doppler. Pomocne jest oznaczenie D-Dimerów, których prawidłowe stężenie wyklucza w większości sytuacji obecność świeżej zakrzepicy.

Ponieważ zakrzepica żył głębokich niesie ze sobą poważne zagrożenie, najważniejsza jest jej profilaktyka polegająca głównie na unikaniu długotrwałego unieruchomienia, szybka rehabilitacja chorych hospitalizowanych oraz stosowanie u chorych z grupy podwyższonego ryzyka zapobiegawczego leczenia przeciwkrzepliwego.

Chorzy z niskim ryzykiem powikłań mogą być leczeni ambulatoryjnie pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej opieki i leczenia. Zakrzepica żył głębokich o cięższym przebiegu wymaga hospitalizacji. Leczenie polega na odpowiednim bandażowaniu kończyny i podawaniu leków przeciwkrzepliwych (początkowo heparyna, potem acenokumarol).

Unieruchomienie w łóżku zwykle stosowane jest tylko w pierwszej dobie po rozpoznaniu. W pozycji leżącej kończyna w której została stwierdzona zakrzepica żył głębokich powinna być uniesiona skośnie do góry (podkładanie klinów). Zwykle wskazane jest wczesne uruchomienie. Leczenie przeciwkrzepliwe kontynuuje się (zależnie od ryzyka nawrotu i zatorowości płucnej oraz od utrzymywania się zakrzepów w badaniach kontrolnych) od kilku miesięcy do roku, a w części przypadków dożywotnio.

Zakrzepica żył głębokich o szczególnie ciężkim przebiegu lub bardzo masywna wymaga czasami leczenia trombolitycznego lub chirurgicznego usunięcia zakrzepu z żył.

Piotr Bręborowicz, 2009-07-25
aktualizacja: 2010-11-27