Kawa (n)a zdrowie!
Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie. Towarzyszy nam od rana do późnego popołudnia. Jest nieodłącznym elementem towarzyskich spotkań oraz napojem dodającym energii i ułatwiającym koncentrację. Espresso, latte, cappuccino… choć istnieje wiele odmian kawy, wszystkie produkowane są z dwóch gatunków : arabiki i robusty.
Kawa zaliczana jest do używek – produktu spożywczego działającego pobudzająco na organizm człowieka. Działanie stymulujące kawy spowodowane jest głównie zawartością kofeiny, która trafia do krwi po około 30-45 minutach po jej spożyciu. Następnie jest metabolizowana i wydalana przez nerki.
W ciągu lat powstało wiele błędnych wyobrażeń dotyczących wpływu spożycia kawy na organizm człowieka. Aktualnie nie ma dowodów naukowych, aby spożycie kawy w umiarkowanych ilościach wykazało wyraźny związek z jakimkolwiek zagrożeniem dla zdrowia osób bez chorób układu krążenia.
Po pierwsze – kawa nie prowadzi do uzależnienia - żaden z związków chemicznych obecnych w kawie nie należy do substancji uzależniających. Wprawdzie u osób spożywających kawę regularnie, przy nagłym odstawieniu mogą pojawić się bóle głowy, uczucie zmęczenia, znużenia oraz senność, nie mniej objawy te szybko mijają i nie są związane z uzależnieniem.
Po drugie – umiarkowane spożycie kawy nie zwiększa ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, w tym choroby niedokrwiennej serca. Kofeina, zwłaszcza w nadmiarze może jednak powodować przejściowe przyspieszenie pracy serca odczuwane jako kołatanie, a także nasilać lub wyzwalać pewne zaburzenia rytmu serca – tj. migotanie przedsionków. Ponadto kawa rozpuszczalna i filtrowana nie wpływa znacząco na podwyższenie poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy krwi. Natomiast kawa gotowana i po turecku podnosi cholesterol i nie jest zalecana przez kardiologów. Kofeina powoduje przejściowe (ok. 3godzin), niewielkie podniesienie ciśnienia tętniczego, które może mieć jednak znaczenie u pacjentów z niestabilnymi chorobami układu krążenia.
Po trzecie – umiarkowane spożycie kawy nie jest czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy – spożycie kawy nie wpływa na gospodarkę wapnia w organizmie oraz gęstość kości. Wzrost wydalanego wapnia z moczem u osób regularnie spożywających kawę jest bardzo niewielki.
Po czwarte – umiarkowane spożycie kawy nie zwiększa ryzyka chorób nowotworowych – co więcej wyniki badań sugerują ochronne działanie kawy przed rozwojem niektórych rodzajów nowotworów.
Po piąte – umiarkowane spożycie kawy nie prowadzi do odwodnienia organizmu – zawarta w kawie kofeina ma działanie moczopędne, jednak przy spożywaniu 1,5 litra wody dziennie, nie ma istotnego wpływu na gospodarkę wodną organizmu.
Po szóste – kawa posiada korzystne właściwości zdrowotne! - W naturalnych procesach utleniania ludzkie ciało produkuje wolne rodniki tlenowe. Cząsteczki te powodują uszkodzenie białek, lipidów oraz DNA prowadząc w konsekwencji do zaburzenia funkcjonowania tkanek i rozwoju chorób.
Kawa dzięki dużej zawartości przeciwutleniaczy, w tym kwasu chlorogenowego i kawowego, chroni komórki przed działaniem reaktywnych form tlenu, prawdopodobnie zmniejszając ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, chorobę Alzhaimera czy chorobę Parkinsona.
Spożywanie kawy poleca się osobom chorym na astmę oraz przewlekłe zapalenie oskrzeli. Kofeina zawarta w kawie ułatwia oddychanie, ponieważ rozszerza oskrzela i zwiększa siłę mięśni oddechowych. Badania potwierdzają, iż nawet małe spożycie kofeiny (5mg /kg m.c) może poprawić funkcje płuc maksymalnie do 2 godzin po jej spożyciu.
Kofeina jest składnikiem wspomagającym odchudzanie. Przyspiesza procesy metaboliczne zachodzące w organizmie, szczególnie spalanie tłuszczy. Jednak należy pamiętać, aby osoby stosujące kuracje odchudzające zrezygnowały z cukru oraz śmietanki do kawy, będących źródłem pustych kalorii.
Kawa jest środkiem pobudzającym psychicznie i fizycznie – Za to pobudzenie odpowiedzialna jest kofeina. Wpływa szczególnie na układ nerwowy i procesy myślowe. Mechanizm jej działania opiera się na hamowaniu wpływu substancji, które ograniczają pobudzenie czynności mózgu. U osób nadwrażliwych na kofeinę czy spożywających znaczne jej ilości może pojawiać się nadmierne pobudzenie, drażliwość i bezsenność.
Kofeina poprawia funkcje poznawcze – Między 20. a 60. rokiem życia, funkcje poznawcze pod względem czasu reakcji oraz szybkości przetwarzania informacji pozostają stosunkowo stabilne. Od 60 do 80 roku życia następuje znaczne ich spowolnienie. Badania wskazują, iż umiarkowane spożycie kawy (250-400 mg kofeiny dziennie) poprawia funkcje poznawcze w podeszłym wieku. Według niektórych naukowców ochronne działanie kofeiny wzrasta wraz z wiekiem, osiągając maksimum działania u kobiet w 80. roku życia.
Co oznacza „umiarkowane spożycie kawy”?
Umiarkowane spożycie kawy oznacza dawkę nie przekraczająca 300 mg kofeiny dziennie, co odpowiada około 3-4 filiżankom kawy.
Przeciętna zawartość kofeiny w jednej filiżance kawy palonej wynosi około 90 mg, w jednej filiżance kawy rozpuszczalnej – około 60 mg. Należy pamiętać, że kofeina występuje również w innych napojach takich jak herbata, czy napoje energetyczne, w których zawartość kofeiny wynosi około 30-60 mg w jednej szklance napoju.
Osoby, które mogą być bardziej wrażliwe na działanie kawy:
- osoby z chorobą wrzodową żołądka, dwunastnicy oraz chorobą refluksową- kawa pobudza wydzielanie soku żołądkowego nasilając objawy w/w chorób.
- kobiety w ciąży – w okresie ciąży spada zdolność metabolizowania kofeiny przyczyniając się do dłuższego oddziaływania jej na organizm (nawet do 6 godzin).
- dzieci – zdolność metabolizowania kofeiny u osób bardzo młodych jest taka sama jak u osób dorosłych. Zwiększone właściwości stymulujące kofeiny u dzieci wynikają głównie z okazjonalnego spożywania kawy.
- osoby posiadające gen „powolnego metabolizmu”- obecność genu powoduje spowolnienie wydalania kofeiny z ustroju.
Kofeina zaburza wyniki niektórych testów diagnostycznych, dlatego przed ich wykonaniem należy się powstrzymać od picia kawy, o czym poinformuje wcześniej lekarz.
Podsumowując kawa jest jedną z najczęściej spożywanych i bezpiecznych używek na świecie. Wypijając jedną lub dwie filiżanki tego aromatycznego napoju nie musisz martwić się o swoje zdrowie. Co więcej przy zachowaniu zasad zdrowego stylu życia, w tym odpowiedniej, racjonalnej diety oraz aktywności fizycznej, kawa będzie wspierać twój organizm oraz poprawiać funkcje poznawcze w starości.
mgr Marta Stępień, dietetyk 2012-10-25
aktualizacja: 2013-01-01