(Choroba) gorączka reumatyczna to obecnie rzadka choroba w naszym kraju

(Choroba) gorączka reumatyczna to zapalna, układowa choroba tkanki łącznej powstająca na skutek zaburzeń układu odpornościowego w odpowiedzi na nieleczoną infekcję paciorkowcową (angina). Gorączka reumatyczna występuje głównie u dzieci, z możliwością nawrotów (kolejne rzuty choroby). Gorączka reumatyczna dotyka wielu narządów, jednak najbardziej uszkadza serce. Obecnie gorączka reumatyczna występuje rzadko w krajach rozwiniętych, jednak ogólnie na świecie jest najczęstszą przyczyną wad nabytych serca.

Gorączka reumatyczna rozwija się (I rzut) zwykle około trzech tygodni po anginie paciorkowcowej (ból gardła i głowy z gorączką i tkliwością węzłów chłonnych szyi).

Gorączka reumatyczna u większości chorych przebiega z niesymetrycznym zapaleniem dużych stawów (ból, obrzęk, zaczerwienienie), które trwa kilka tygodni i ustępuje bez trwałych następstw.

Gorączka reumatyczna u połowy chorych w ostrym rzucie wywołuje objawy związane z zajęciem serca – zapalenie wsierdzia, mięśnia sercowego, osierdzia (pojedynczo lub wszystkich naraz). Gorączka reumatyczna powoduje przede wszystkim trwałe uszkodzenie zastawki mitralnej (rzadziej innych, czasami kilku zastawek) z jej niedomykalnością i następczym zwężeniem. Znaczne uszkodzenie zastawki lub masywne zapalenie mięśnia serca mogą prowadzić do objawów niewydolności serca. Gorączka reumatyczna może także powodować zaburzenie przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu – bloki serca. Kolejne rzuty prowadzą do co raz większej destrukcji zastawek serca.

Gorączka reumatyczna może także powodować objawy neurologiczne – tzw. pląsawicę polegającą na pojawieniu się ruchów mimowolnych i chwiejności emocjonalnej. Objawy te mijają całkowicie po kliku tygodniach. Gorączka reumatyczna może się czasami objawiać rumieniem brzeżnym na tułowiu i/lub ramionach/udach. U niektórych chorych pojawiają się miękkie, przesuwalne guzki podskórne (do 2cm) w okolicy kolan i łokci.

Gorączka reumatyczna wymaga wysokospecjalistycznej diagnostyki i leczenia. EKG może być prawidłowe, może występować blok przedsionkowo-komorowy I stopnia (rzadko II lub III), mogą pojawić się zmiany charakterystyczne dla zapalenia mięśnia sercowego. Badania laboratoryjne wykazują stan zapalny (podwyższone OB., CRP, białe krwinki), czasami niedokrwistość. Zwykle podwyższone jest miano ASO. ECHO serca daje możliwość oceny rozległości zmian w sercu – zwykle zwężenie i/lub niedomykalność zastawki mitralnej i/lub aortalnej, rzadko pozostałych.

Gorączka reumatyczna rozpoznawana jest na podstawie kryteriów klinicznych (Jonesa). Chorych z podejrzeniem/rozpoznaniem gorączki reumatycznej przyjmuje się do szpitala. Gorączka reumatyczna wymaga antybiotykoterapii, głównie stosuje się penicylinę prokainową, a w razie nietolerancji inne antybiotyki. W leczeniu objawowym podaje się wysokie dawki aspiryny (kwas acetylosalicylowy), w ciężkich przypadkach sterydy.

Ponieważ gorączka reumatyczna może przebiegać rzutami, stosuje się profilaktykę antybiotykową zapobiegającą nawrotom. Profilaktyka polega na domięśniowym podawaniu antybiotyku (zwykle penicylina benzatynowa) co 3-4 tygodnie do 5 lat od ostatniego rzutu choroby do 30 roku życia. U chorych, u których gorączka reumatyczna przebiegała z zapaleniem serca i/lub doszło do powstania wady serca profilaktykę przedłuża się do 10 lat od ostatniego rzutu i do 40 roku życia.

Piotr Bręborowicz, 2009-07-12
aktualizacja: 2010-11-27