Tętno tętnicze czyli puls to podstawowy "punkt" kontroli organizmu

Tętno tętnicze czyli puls to perystaltyczna fala ciśnienia przenoszona przez tętnice, a inicjowana skurczem serca. Tętno ocenia się zwykle na kończynach i tętnicach szyjnych, rzadziej bada się tętno na innych tętnicach. Tętno daje informacje zarówno o stanie tętnicy jak i serca.

Badając tętno (puls) oceniamy twardość i wielkość tętnicy jaki kilka jego cech:
-częstotliwość - tętno w spoczybku może być wolne (<50/min), prawidłowe i szybkie (>100/min).
Przy niewielkich wysiłkach tętno wynosi około 100 uderzeń na minutę, przy dużych wysiłkach (gimnastyka) około 130 uderzeń na minutę, a przy bardzo dużych wysiłkach (np. forsowne bieganie) nawet 180 uderzeń na minutę i więcej. Tętno może także zwalniać lub przyspieszać pod wpływem leków, emocji czy chorób.
- miarowość – prawidłowe tętno jest prawie miarowe, tzn. występuje tzw. niemiarowość oddechowa (nieznacznie przyspiesza w czasie wdechu); tętno niemiarowe oznacza arytmię (skurcze dodatkowe, migotanie przedsionków, bloki),
- amplitudę – tętno może być „duże” czyli dobrze napięte, lub „małe” czyli słabo napięte, ta cech zależna jest głównie od ciśnienia tętniczego
- czas trwania fali pod opuszkami palców – tętno może być więc leniwe lub chybkie (szybko się przesuwa pod palcami).

Tętno w różnych stanach chorobowych bywa dość charakterystyczne (konstelacja cech) i już samo jego badanie może zasugerować właściwe rozpoznanie – np. tętno nitkowate, dwubitne, paradoksalne, dykrotyczne czy naprzemienne (to już wysoka szkoła jazdy). W przebiegu migotania przedsionków lub ekstrasystolii tętno wykazuje tzw. deficyt – tzn., nie każdy skurcz serca powoduje wyczuwalny puls.

Jak zbadać samodzielnie puls? Należy przyłożyć dość mocno (ale tak aby nie zacisnąć całkowicie tętnicy) trzy palce (2, 3 i 4) wzdłuż tętnicy promieniowej na nadgarstku od strony kciuka. Oceniając puls skup się na dwóch cechach – oceń czy jest miarowy i jaka jest jego częstość (najprościej policzyć ilość uderzeń w ciągu 10 sekund i pomnożyć przez 6).

Piotr Bręborowicz, 2009-07-26
aktualizacja: 2009-07-26