Cewnikowanie tętnic wieńcowych – koronarografia, angiografia wieńcowa

Na czym polega koronarografia?

Koronarografia to badanie umożliwiające ocenę tętnic serca w czasie prześwietlenia rentgenowskiego. Tętnice zwykle są niewidoczne na zdjęciach RTG, aby je zobaczyć podaje się do nich specjalny płyn – tzw. kontrast. Koronarografia stosowana jest najczęściej w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca, rzadziej w innych schorzeniach.
Koronarografia wykonywana jest nie tylko w celu postawienia właściwego rozpoznania, ale przede wszystkim w celu zaplanowania leczenia zabiegowego: angioplastyki lub  “by-passów”. Koronarografia wiąże się z kilkudniowym pobytem w szpitalu.

Koronarografia - kwalifikacja do badania

· Do koronarografii powinien pacjenta zakwalifikować lekarz.
· Koronarografia nie jest wykonywana u wszystkich ludzi ze stwierdzoną chorobą niedokrwienną serca.
· Na podstawie oceny nasilenia dolegliwości chorego, czynników ryzyka, wyników badań nieinwazyjnych (EKG, test wysiłkowy, SPECT, ECHO serca) oraz możliwości technicznych i ogólnego stanu zdrowia, kwalifikuje się pacjenta do koronarografii lub nie.
· Lekarz ocenia także ewentualne przeciwwskazania do koronarografii.

Koronarografia - przygotowanie do planowego badania

· Przed każdym badaniem inwazyjnym i zabiegiem, z wyjątkiem sytuacji ratujących życie, warto wykonać szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna). Warto się szczepić, nawet jeśli się nie choruje. Jest to szczególnie ważne w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.
· Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię, kreatyninę, badanie ogólne moczu. W większości przypadków powinno wcześniej wykonać się badanie ECHO serca. W niektórych przypadkach trzeba ocenić funkcję tarczycy lub wykonać RTG klatki piersiowej.
· Wszyscy chorzy, o ile nie ma przeciwwskazań, powinni przyjmować co najmniej na tydzień przed badaniem aspirynę łącznie z klopidogrelem lub tiklopidyną, ponieważ istnieje możliwość wykonania angioplastyki w trakcie jednego zabiegu.
· W porozumieniu z lekarzem, na kilka dni przed badaniem należy odstawić niektóre leki - np. leki przeciwkrzepliwe, tj, acenokumarol lub warfarynę, czy metforminę - lek stosowany w cukrzycy.
· W dniu badania należy być na czczo i mieć dokładnie wygolone obie pachwiny.
· Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie pacjenta.

Koronarografia - przebieg badania

Koronarografia wykonywana jest w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki – u dorosłych bez znieczulenia ogólnego. Pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Badanie rozpoczyna się od wprowadzenia igły (po uprzednim znieczuleniu miejscowym) do tętnicy udowej, promieniowej lub ramiennej. Następnie metalową igłę zamienia się na plastikową – tzw. koszulkę naczyniową.

Przez koszulkę wprowadza się cienkie wężyki tzw. cewniki poprzez nakłutą tętnicę, aortę aż do prawej i lewej tętnicy wieńcowej. Umiejscowienie cewników kontroluje się przy pomocy prześwietlenia rentgenowskiego. Poprzez cewniki wstrzykuje się tzw. kontrast. Koszulkę usuwa się po badaniu lub rzadziej po upływie kilku godzin. W przypadku braku możliwości wprowadzenia cewników do naczyń wieńcowych można wstrzyknąć większą objętość kontrastu do aorty - czyli wykonać tzw aortografię, aby uwidocznić nieselektywnie naczynia wieńcowe.

Po badaniu wykonanym z tętnicy udowej wskazane jest leżenie płasko na plecach przez 6 godzin, aby nakłuta tętnica mogła się zagoić (nie dotyczy to chorych, u których badanie wykonywano przez tętnicę promieniową czy ramienną – “z ręki”). Badanie trwa od 5 minut nawet do 1,5 godziny w przypadkach trudniejszych.

Czasami, zwłaszcza u chorych po zawale serca, badanie uzupełnia się o tzw. wentrykulografię czyli podanie kontrastu nie do tętnic, a do jamy serca w celu oceny jego kurczliwości (pracy). Dość często w trakcie badanie wykonuje się poszerzenie zwężonej tętnicy – angioplastykę.

W przypadkach wątpliwych badanie można poszerzyć o ultrasonografię wewnątrzwieńcową (IVUS), pomiary przepływu, podanie leków mających ujawniać skłonność do kurczu tętniczy wieńcowej. Rzadko wykonywane są badania takie jak termografia czy angioskopia wewnątrzwieńcowa. Najnowsze techniki obrazowania śródwieńcowego to rezonans magnetyczny przy użyciu cewki wewnątrznaczyniowej i optyczna koherentna tomografia dająca obrazy o bardzo wysokiej rozdzielczości.

Po badaniu przez około tydzień należy oszczędzać nakłutą kończynę. Nie należy wykonywać forsownych wysiłków i zbyt długich marszy. Nie wolno pochylać się i wykonywać przysiadów, aby uniknąć późnego krwawienia z nakłutej tętnicy udowej.

Koronarografia - powikłania

Jest to badanie inwazyjne, a więc obarczone pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest bardzo niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca, niewydolność nerek. Najczęstszym powikłaniem jest krwawienie zewnętrzne lub powstanie krwiaka (siniaka) w miejscu nakłucia tętnicy. Rzadziej powstają tzw. tętniaki rzekome. Może też dojć do czasowej lub trwałej zaburzenia funkcji nerek, udaru mózgu. W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do uszkodzenia dużych tętnic, zawału serca lub zatrzymania akcji serca i zgonu w trakcie badania lub krótko po nim. Uczulenie na kontrast nie jest częste, a groźne zaburzenia z nim związane zdarzają się coraz rzadziej. Mogą zdarzyć ię także różne inne powikłania i problemy.

Koronarografia - dalsze decyzje po badaniu

· W zależności od zaawansowania choroby proponuje się leczenie zabiegowe lub zachowawcze (tabletki).
· W przypadku stwierdzenia prawidłowego obrazu tętnic wieńcowych w koronarografii wyklucza się chorobę wieńcową jako przyczynę dolegliwości dławicowych i należy szukać innej ich przyczyny.

Koronarografia - co robić gdy...

- u chorego stwierdza się dusznicę bolesną lub jest on po zawale serca? Należy skonsultować się z lekarzem i zapytać czy nie widzi wskazań do koronarografii.
- czas oczekiwania na badanie jest bardzo długi? Warto poszukać innego ośrodka wykonującego badanie. Czas oczekiwania na badanie jest różny w różnych szpitalach.
- strach przed badaniem powstrzymuje przed poddaniem się zabiegowi? Można wykonać badanie nieinwazyjne takie jak: test wysiłkowy, SPECT, ECHO wysiłkowe w celu rozważenia wskazań do badania i oceny ryzyka związanego z chorobą.
- chory przyjmuje różne leki? Należy zapytać lekarza, czy nie należy odstawić niektórych z nich przed badaniem, a jeśli tak, to na ile dni. Chodzi tu zwłaszcza o  leki przeciwkrzepliwe zażywane przez chorych z utrwalonym migotaniem przedsionków lub po zabiegu wszczepienia protezy zastawki serca.
- chory cierpi również z powodu innych schorzeń? Należy o tym poinformować lekarza. Niektóre choroby uniemożliwiają bądź utrudniają wykonanie badania lub jest ono zbyt ryzykowne. Ważne są choroby nerek, tarczycy, cukrzyca, choroby neurologiczne, choroby zakaźne. W tych przypadkach często konieczne jest specjalne przygotowanie chorego do badania.

Koronarografia - o co pytać lekarza?

- O stan zaawansowania choroby. Warto wiedzieć jak duży wysiłek fizyczny oraz jaką pracę (prowadzenie samochodu, obsługa maszyn) można wykonywać w miarę bezpiecznie.
- O ewentualne badania dodatkowe: EKG, test wysiłkowy.
- O to, czy nie należy odstawić pewnych leków. Wspomniano o tym powyżej. Przed badaniem należy zaprzestać zażywania niektórych leków.

Koronarografia - co trzeba wiedzieć?

· Koronarografia to badanie diagnostyczne a nie zabieg leczniczy! Nie należy oczekiwać poprawy po samej koronarografii.
· Koronarografia nieinwazyjna przy użyciu ultraszybkich i wielorzędowych tomografów komputerowych (w Polsce dostępne są aparaty 64-rzędowe) może być wykonana w niektórych przypadkach, ale jest mniej dokładna (mniejsza rozdzielczość), zwykle wiąże się z większą dawką promieniowania rentgenowskiego i większą dawką kontrastu. Koronarografia nieinwazyjna dobra jest w celu wykluczenia choroby, gdy jej prawdopodobieństwo jest niskie, do oceny "by-passów" oraz gdy potrzebna jest przestrzenna ocena wielu dodatkowych struktur - np. przy współistnieniu tętniaka aorty wstępującej wymagającego operacji.
· Obecnie szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna) przed zabiegami nie jest finansowane przez NFZ. Warto się jednak szczepić na własny koszt, nawet jeśli się nie choruje. Daje to zabezpieczenie w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.


Piotr Bręborowicz, 2002-02-20
aktualizacja: 2009-06-11

Kontrast do badań naczyniowych

Lekarze często używają niezrozumiałych słów. Co to jest kontrast? »

Koronarografia nieinwazyjna – metoda jeszcze niedoskonała

Koronarografia nieinwazyjna to metoda przyszłości. Nadal jednak ustępuje koronarografii inwazyjnej. Dowiedz się dlaczego, i kiedy jest przydatna »